حسد مایه كفر است. بنى اسرائیل آرزو داشتند پیامبر موعود از نژاد آنان باشد و چون به آرزوى خود نرسیدند، حسادت ورزیده و كافر شدند پس می توان نتیجه گرفت نارضایتى انسان ها، تأثیرى در مقدرات حكیمانه خداوند ندارد. خدا بهتر مى‏داند كه رسالت خود را به عهده چه كسى بگذارد.

حسد مایه كفر است

بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ یَكْفُرُوا بِما أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْیاً أَنْ یُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ فَباۆُ بِغَضَبٍ عَلى‏ غَضَبٍ وَ لِلْكافِرِینَ عَذابٌ مُهِینٌ(بقره/ 90)؛ چه بد است آنچه كه خویشتن را به آن بفروختند، كه از روى حسد، به آیاتى كه خدا فرستاده بود كافر شدند (و گفتند:) كه چرا خداوند از فضل خویش بر هر كس از بندگانش كه بخواهد، (آیاتش را) نازل مى‏كند. پس به قهر پى در پى الهى گرفتار شدند و براى كافران، مجازاتى خوار كننده است.

در این آیه، علّت كفر یهودیان به پیامبر اسلام صلى اللَّه علیه و آله بیان شده است. آنها حسادت مى‏ورزیدند كه چرا بر یكى از افراد بنى اسرائیل، وحى نازل نشده است و این حسادت و كفرورزى، بهاى بدى بود كه خود را بدان فروختند.

 نكات آیه:

1- یك معامله زیان‏آور

آرى یهود معامله زیان‏آورى انجام دادند، چرا كه در آغاز از منادیان اسلام بودند و حتى زندگى در مدینه را با تمام مشكلاتش براى رسیدن به این مقصود بر گزیدند، اما پس از ظهور پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله)، تنها به خاطر اینكه او از بنى اسرائیل نیست و یا منافع شخصیشان را به خطر مى‏اندازد به او كافر شدند، چه معامله‏اى از این زیانبارتر كه انسان نه تنها به مقصودش نرسد بلكه پس از صرف تمام نیروها در جهت ضد آن قرار گیرد، و خشم و غضب خدا را براى خود فراهم سازد.

در سخنى از امیر مۆمنان على (علیه السلام) مى‏خوانیم: «انه لیس لانفسكم ثمن الا الجنة فلا تبیعوها الا بها» : “براى وجود شما قیمتى جز بهشت نیست، خود را به غیر آن نفروشید .” (نهج البلاغه كلمات قصار كلمه 456)

قابل توجه اینكه در اینجا سرمایه معامله را اصل وجود آنان ذكر مى‏كند چرا كه با كفر، ارزش هستى آنها به كلى سقوط مى‏كند، گویى فاقد شخصیت خود مى‏شوند، و به تعبیر دیگر به بردگانى مى‏مانند كه وجود خود را فروخته و به اسارت دیگرى در آمده‏اند، آرى آنها اسیر هوى و بنده شیطانند.

كلمه” اشتروا” گر چه معمولاً به معنى” خریدارى كردن” مى‏آید، ولى گاه- چنان كه در لغت تصریح شده- به معنى فروختن نیز آمده است، و آیه فوق از این قبیل است.

2- تفسیر” فَباۆُ بِغَضَبٍ عَلى‏ غَضَبٍ”

قرآن مجید در سرگذشت بنى اسرائیل هنگامى كه در بیابان (سینا) سرگردان بودند، مى‏گوید” وَ باۆُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ” (آنها به غضب خدا باز گشتند) سپس اضافه مى‏كند” این خشم خداوند نسبت به آنها به خاطر كشتن انبیاء و كافر شدن به آیات خدا بود".

در سوره آل عمران آیه 112 نیز همین معنى دیده مى‏شود كه یهود به خاطر كفر به آیات خدا و قتل پیامبران مورد خشم خدا قرار گرفتند، این غضب اول است كه دامن گیر آنها شد.

بازماندگان آنان بعد از ظهور پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) همان روش نیاكان را در مورد این پیامبر ادامه دادند، یعنى نه تنها به آئین او كافر شدند بلكه در برابر او به مبارزه برخاستند، این سبب شد كه خشم و غضب تازه‏اى آنها را فرا گیرد و این غضب دوم است لذا مى‏گوید:” فباءوا بِغَضَبٍ عَلى‏ غَضَبٍ".

” باؤوا” در اصل به معنى بازگشتند و منزل گرفتند مى‏باشد و در اینجا كنایه از استحقاق پیدا كردن است، یعنى آنها خشم پروردگار را همچون منزل و مكانى براى خود برگزیدند.

3ـ وَ لِلْكافِرِینَ عَذابٌ مُهِینٌ (و براى كافرین عذاب خواركننده‏اى است)

براى آنهایى كه پیامبرى محمّد صلى اللَّه علیه و آله را انكار نمودند عذاب خوار كننده‏اى یا در دنیا و یا در آخرت وجود دارد، و «مهین» چیزى است كه صاحبش را خوار و لباس ذلّت می پوشاند.

پیام‏های آیه:

1ـ  معیار ارزش دین مردم، به انگیزه‏هاى آنان است. «بِئْسَمَا اشْتَرَوْا» ، «بَغْیاً»

2ـ حسد مایه كفر است. بنى اسرائیل آرزو داشتند پیامبر موعود از نژاد آنان باشد و چون به آرزوى خود نرسیدند، حسادت ورزیده و كافر شدند. «بَغْیاً أَنْ یُنَزِّلَ»

3ـ پیامبرى، فضل الهى است. «مِنْ فَضْلِهِ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ»

4ـ نارضایتى انسان ها، تأثیرى در مقدرات حكیمانه خداوند ندارد. خدا بهتر مى‏داند كه رسالت خود را به عهده چه كسى بگذارد. «مَنْ یَشاءُ»

5ـ بدترین معاملات آن است كه انسان هستى خود را بدهد و غضب الهى را بخرد. «بِئْسَمَا اشْتَرَوْا» ، «غَضَبٍ»، «عَذابٌ مُهِینٌ»

منابع:

1-  ترجمه تفسیر مجمع البیان ج1

2-  تفسیر نور ج1

3-  تفسیر نمونه ج1

4-  نهج البلاغه كلمات قصار كلمه