خوش‏اخلاقى، عنصرى كلیدى در دیندارى و عاملى مهم در موفقیت انسان است. شاید مهم‏ترین ویژگى رسول خدا صلى الله علیه وآله، اخلاق برتر اوست كه در قرآن نیز بدان اشاره شده است: «به راستى كه تو داراى اخلاق عظیم هستى». قرآن با تمجید نرم‏خویى رسول خدا صلى الله علیه وآله، تأكید مى‏كند كه اگر ایشان تندخو مى‏بود، مردم از اطرافش پراكنده مى‏شدند. خوش‏اخلاقى، در سیره اجتماعى پیامبر اكرم، از جایگاه والایى برخوردار است ؛ به گونه‏اى كه رسول خدا صلى الله علیه وآله، هدف رسالت خود را كامل كردن ویژگى‏هاى والاى اخلاقى و در روایتى دیگر، كامل كردن خوش‏اخلاقى دانسته است تا آنجا كه فرموده است: «اسلام همان اخلاق نیك است». آن حضرت در برخى روایات نیز اخلاق نیك را نصف دین دانسته‏اند.

هر كسی در حوزه فعالیت خود می تواند از طریق اخلاق خوب و خوش رویی، نیروی مثبت فراوانی را ایجاد كند، تاثیرهای مثبت زیادی را بر دیگران بگذارد، حركت های مثبت بسیاری را به وجود بیاورد و بسیاری از مشكلات زندگی خود و دیگران را حل كند. اخلاق خوش، یكی از منابع بزرگ تامین انرژی، نشاط و تحرک در زندگی انسان است و در مقابل، خشم، عصبانیت و تند خویی علت اصلی بسیاری از بیماری های تن و روان آدمی است و حامل انرژی منفی بسیار خطرناكی برای خود فرد عصبانی و یا افرادی كه در اثر برخورد خشن او عصبانی می شوند، می باشد.

اخلاق خوش و تأثیرات آن

اخلاق خوش تأثیرات قابل توجهی دارد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می شود.

1- تقویت روزی:

آدم خوش اخلاق توانایی اش برای بدست آوردن روزی بیشتر از دیگران است. نقش اخلاق خوش و خوش رویی در تقویت روزی به راحتی قابل درك است. شما هنگامی كه می خواهید برای منزل خود چیزی تهیه كنید، از چه كسی خرید می كنید؟ از كسی كه خوش اخلاق است یا بد اخلاق؟ هیچ كس از آدم بد اخلاق خوشش نمی آید و دوست ندارد با او معامله كند.اگر در یك محله، به طور مثال، دو میوه فروش خوش اخلاق و بد اخلاق وجود داشته باشد، به طور قطع فرد خوش اخلاق مشتری بیشتری جذب می كند تا فرد بد اخلاق. یك كارمند خوش رو و خوش برخورد، امكان استخدام بیشتری دارد تا یك كارمند بد اخلاق و خشن. این موضوع كاملا روشن است و نیاز به توضیح بیشتر ندارد.در آموزه های دینی ما هم به آن اشاره شده است . پیامبر اکرم فرموده:  خداوند به انسان خوش خلق، ثواب مجاهد در راه خدا را مى‏دهد و مدارا و مهربانى و خوش خلقى، مبارك (و سبب جلب نعمت) و بد خلقى،  شوم است (و سبب تنگدستى مى‏گردد). (إرشاد القلوب / ترجمه سلگى/ج‏1 / 357)

امام صادق علیه السّلام فرمود: خوش اخلاقى روزى را زیاد مى‏كند.(مشکاة الانوار 1300)

2- تقویت پیوند دوستی:

انسان با قدرت اخلاق می تواند دوستان فراوانی برای خود بیابد. خوش اخلاقی پیوندهای دوستی را محكم و پایدار می كند. یكی از عوامل مهم دوست یابی گشاده رویی و خوش اخلاقی است. آیا شما حاضرید با یک فرد بد اخلاق و پرخاشگر دوست شوید؟ اگر با چنین فردی دوستی كنید، چه مقدار از این رابطه خود لذت می برید؟ افراد بد اخلاق معمولا تنها می مانند و دوستان بسیار كمی دارند و انسان های خوش اخلاق، یاران فراوان و روابط دوستانه صمیمانه و پایدارتری دارند. برخی افراد گله می كنند كه چرا قادر نیستند برای خود دوستی بیابند و یا دوستان خود را حفظ كنند. چرا پیوند های دوستی آنان زود گسسته می شود؟ خوب است این افراد پاسخ سوال خود را در نوع برخورد و اخلاق خود جستجو كنند.هر كسی كه یاری می طلبد دوست می دارد با افرادی كه خوش رو هستند و اخلاقی نرم و جذاب دارند، پیوند دوستی و صمیمیت برقرار كند. پیامبرگرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) به این موضوع اشاره كرده و فرموده است: كسى كه اخلاقش نیكو باشد، دوستانش فراوان مى شوند و مردم به او انس مى گیرند.حسن خلق سبب‏  دوستى و علاقه مى‏گردد و كینه و كدورت را بر طرف مى‏سازد و هر كس بداند خداوند عوض انفاق را چگونه عطا مى‏كند، لقمه را از دهان خود مى‏گیرد، و در راه خدا انفاق مى‏نماید.(إرشاد القلوب/ترجمه سلگى/ ج‏1/ 356)   و فرمودند: اى فرزندان عبد المطلب، شما با اموال خود نمى‏توانید مردم را متوجه خود كنید، اینک با چهره باز و خوشرویى آنها را به خود نزدیك سازید.(مشکاة الانوار /1304)

امیرالمۆمنین علیه السّلام فرمود: خوشرویى صیّاد محبت است، و تحمل عیبها را مدفون مى‏كند، و سازش عیبها را مخفى مى‏كند، و هیچ چیز همچون خوش خلقى موجب نزدیكى انسانها به یك دیگر نمى‏شود.(مشکاة النوار/1310)

3- تقویت سلامتی و سعادت:

آدم خوش اخلاق از بدنی سالم، روحیه قوی، زندگی گوارا و لذت بخشی برخوردار است و این توانایی در او هست كه برای خویش زندگی سعادت مندانه ای را بسازد. در مقابل، آدم بد اخلاق در رنج و عذاب بسر می برد و زندگی ناگواری دارد. خوش اخلاق بودن آثار بسیار گران بهایی بر زندگی این جهانی انسان می گذارد. هیچ زندگى‏اى گواراتر از زندگى همراه با خوش اخلاقى نیست. هركسی كه خلقش نیكو شد، مشكلات و ناهمواری های زندگی برایش هموار می شود و راه های زندگی برایش آسان می گردد. شكی نیست كه عمران و آبادى در سایه اتّحاد و صمیمیّت و همكارى در میان قشرهاى جامعه به وجود مى آید، و آنچه باعث تحكیم این امور شود، از عوامل مهمّ عمران و آبادى خواهد بود. طول عمر نیز مولود آرامش فكر و آسودگى خیال و جلوگیرى از فقر و همكارى و همبستگى اجتماعى است و این امور در سایه اخلاق به دست مى آید.بدخلقی و خشم، انرژی بسیار مضر و خطرناكی برای خود انسان و اطرافیان تولید می كند و باعث جوشش خون و تند شدن ضربان قلب و شدید شدن جریان آن در رگ ها می‌شود و این چیزی است كه از چهره و چشمان انسان به وضوح آشكار می‌گردد و چنانچه بارها تكرار شود باعث فشار خون و گاهی پاره شدن موی رگ های مغز و به دنبال آن در بسیاری موارد باعث سكته قلبی و مغزی و فلج شدن برخی از اعضای بدن انسان می‌شود.

امام كاظم علیه السّلام از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نقل كند كه فرمود: خداوند خوى و بدن بنده‏اى را نیكو و سالم نیافرید، مگر اینكه از سوختن گوشتش به آتش دوزخ شرم خواهد داشت.(مشكاة الأنوار)                                                

منابع:

1.فصلنامه تخصصی اخلاق،مقاله منصور نصیری

2.مشكاة الأنوار

3.إرشاد القلوب / ترجمه سلگى