پيامبر(ص) در آينه فقه
احمد مبلغى
بعثت، هجوم نور به قلب تاريكى است. عاشقان كوى محمد نقد دل را به پاى محبت او نثار مىكنند تا صفاى باطن به دست آورند. دل را به چشمه معرفت او مىسپارند تا با زلال احكام الهيش زنگار از درون بزدايند. كشتىنشين درياى اهل بيت(ع) محمد مىشوند تا سوار بر امواج فقه به ساحل سعادت راه يابند!
آنچه پيامبر(ص) بر اين مردم خواند يكسره مايه حيات است و وسيله نجات. راهى هموار در داغستان دنيا كه پاى انديشه بشر را از ريگ خطا مصون مىدارد. و احكامى سراسر حكمت كه ريشه در فطرت انسان دارد. او كه درهاى باغ سبز معرفت را بر پيروان مكتب خويش گشود، و پيامآور اين حكمتبود، به يقين شخصيتى بزرگ دارد و ستودنى. دل او آسمان معرفت الهى است و كلامش باران رحمتخداوند!
و حال كه چنين استبر پويندگان راه محمد است آن پيامآور مهر و صداقت را بشناسند و جان خويش را آينه روشنى از او گردانند و در راه احترامش بكوشند.
آنچه به فهرست مىكشانيم وظايفى استبر عهده همه ما كه راه حق شناسى و احترام گذارى به خاتم پيامبران را مىآموزد. او كه جرعه حيات به ما نوشاند بيش از هر كس سزاوار احترامى بىشايبه است، هر چند كه از عهده حق او برنياييم.
از طرف ديگر اين وظايف، آينهاى است كه ما را با چهره نورانى پيامبر(ص) آشنا مىسازد گرچه سيماى به حق پيوسته و از دنيا گسسته محمد(ص) هرگز در چشم دنيايىمان نمىگنجد; ولى
آب دريا را اگر نتوان كشيد هم بقدر تشنگى بايد چشيد
پس بر شيفتگان او است كه اين وظايف را بشناسند و بدانند كه هر يك از آنها انگشت اشاره به سيماى نورانيش دارند.
گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر(ص)
گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر(ص) در كنار گواهى به يگانگى خداوند سبحان، اهميت و فضيلتى استثنايى دارد، تا آنجا كه اميرمؤمنان فرمود: و اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله شهادتان ترفعان القول و تضاعفان العمل خف ميزان ترفعان منه و ثقل ميزان توضعان منه.
گواهى دادن به يگانگى خداوند متعال [همان گونه كه در متن حديث آمده] و بندگى و رسالت محمد(ص) دو گواهى دادنى است كه سخن را بالا و عمل را دو چندان مىسازند. ترازويى كه اين دو از آن برداشته شوند سبك و ترازويى كه اين دو در آن نهاده شوند سنگين خواهد بود.
بعلاوه كه گواهى دادن به بندگى و رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله در تشهد نماز واجب است.
احترام به پيامبر(ص)
شخصى به حضور امام صادق(ع) رسيد. حضرت(ع) حال او را جويا شد. گفت: خداوند به من فرزندى داده است. امام پرسيد: نامش را چه گذاشتهاى؟ گفت: محمد! امام(ع) با شنيدن اين نام صورتش را به عنوان احترام نزديك زمين آورد و گفت: محمد، محمد، محمد! آنگاه ادامه داد: خودم، فرزندانم، پدرم، مادرم و تمام اهل روى زمين به فداى رسول خدا(ص) .
مالك امام مالكيان مىگويد: جعفر صادق(ع) هنگامى كه نام پيامبر(ص) را مىبرد رنگ چهرهاش تغيير مىيافت. تا آنجا كه بازشناخته نمىشد من كسى را چون او اينچنين نيافتم.
پاسداشت حرمت پيامبر(ص)
بزرگداشت پيامبر(ص) تا بدانجاست كه اعتكاف در مسجد پيامبر(ص) به ويژه در سه روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه از اعتكاف در ديگر مساجد ثواب بيشترى دارد.و آن كه پس از سه روز اقامت و روزه در مدينه حاجتى از خداوند بطلبد حاجتش روا شود.
و به موجب پارهاى از روايات اقامت در شهر آن حضرت (مدينه) بر اقامت در مكه ترجيح دارد.
بر پايه احاديثبراى ورود به مدينه منوره و خروج از آن و وداع با پيامبر صلىالله عليه و آله يا زيارت آن حضرت و نيز ورود به مسجد پيامبر مستحب است غسل كنند.
همچنين مسافرى كه قصد اقامت در مدينه نكرده و بايد بر طبق قاعده نماز را شكسته بخواند مىتوان در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله نماز را به اختيار خود شكسته يا تمام بخواند.
البته سه مكان ديگر نيز داراى اين حكماند: مسجد الحرام، مسجد كوفه و حائر سيدالشهداء.
نيز به احترام آن حضرت روزه گرفتن در ميلاد پيامبر (هفدهم ربيع الاول) ثواب يك سال روزه دارد. و روزه در عيد مبعث ثواب دو سال.
بعلاوه در اين روز شاد كردن مؤمنان و دادن صدقه يكى از آداب شمرده شده است.
اسوه پذيرى
قرآن، پيامبر(ص) را اسوه نيكو مىخواند (لكم فى رسول اسوه حسنة) و نهج البلاغه، محبوبترين بنده خدا را كسى مىداند كه از اين اسوه زيباى بشريت، درس گيرد (و احب العباد الى الله المتاسى بنبيه)
دوست داشتن پيامبر(ص)
قل ان كان اباؤكم و ابنائكم و اخوانكم و ازواجكم و عشيرتكم و اموال اقترفتموها و تجارة تخشون كسادها و مساكن ترضونها احب اليكم من الله و رسوله و جهاد فى سبيله فتربصوا حتى ياتى الله بامره.(قرآن كريم)
اى پيامبر! بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خويشاوندان و دارايىهايى كه به دست آوردهايد و تجارتى كه از كسادى آن مىترسيد و خانههايى كه از آنها خرسنديد نزد شما از خدا و رسولش و كارزار در راه او محبوبتر است پس منتظر باشيد تا خدا امر و فرمانش را بر شما فرود آورد.
همان پيامبرى كه به اطاعتش امر شدهايم خود بر پيروى از عترتش سخت تاكيد كرده است. از حديث ثقلين گرفته تا حديثسفينه و صدها حديث ديگر همگى اطاعت از اهل بيت(ع) را ضرورى شمردهاند.
پيروى از پيامبر(ص)
قرآن مىفرمايد:
… و اطيعوا الرسولو از پيامبر اطاعت كنيد.
پيروى از عترت پيامبر(ص)
همان پيامبرى كه به اطاعتش امر شدهايم خود بر پيروى از عترتش سخت تاكيد كرده است. از حديث ثقلين گرفته تا حديثسفينه و صدها حديث ديگر همگى اطاعت از اهل بيت(ع) را ضرورى شمردهاند. از نظر امير مؤمنان(ع) اين اطاعتبايد به صورت يك ملازمت كامل با آنان شكل بپذيرد يعنى از اهل بيت(ع) نه اندكى جلوتر بيفتيم و نه اندكى عقبتر. آن حضرت(ع) فرمود: فالزموا سمتهم… ولا تسبقوهم فتضلوا و لا تتاخروا عنهم فتهلكوا
همواره ملازم طريقه آنان باشيد. نه از آنان پيشى گيريد كه به گمراهى مىافتيد و نه از آنان عقب بمانيد كه به هلاكت مىرسيد.
دروغ بستن بر پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: من كذب على متعمدا فليتبوء مقعده من النار.
هر كسى بعمد بر من دروغ بندد در آتش جاى گيرد. (گفتنى است دروغ بستن بر پيامبر(ص) روزه را باطل مىكند.)
بپا داشتن سنت پيامبر(ص)
از نظر اميرمؤمنان، بپا داشتن سنت پيامبر(ص) خصلت اهل ايمان و وظيفه حكومت اسلامى است.
ترك نكردن سنت پيامبر(ص)
پبامبر(ص) فرمود: ستة لعنهم الله … التارك لسنتى شش نفرند كه خداى متعال آنها را لعنت مىكند يكى از آنها كسى است كه سنت مرا ترك كند.
تغيير ندادن سنت پيامبر(ص)
در ذكر صلوات امام صادق(ع) به رسول خدا(ص) چنين مىخوانيم.
اللهم العن الذى … غيروا سنة نبيكخداوندا لعنت كن كسانى را كه سنت پيامبر را تغيير دادند، … هزاران هزار لعنت!
ترجيح دادن پيامبر(ص)
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: حبى خالط دماء امتى فهم يؤثرونى على الآباء و على الامهات و على انفسهم.
دوستى من با خونهاى امت من آميخته شده است. آنها مرا بر پدران و مادران و خودشان ترجيح مىدهند.
فرو آوردن صدا در محضر پيامبر(ص)
خداى متعال بر حفظ مقام آخرين برگزيده خود در سوره حجرات مىفرمايد:
يا ايها الذين آمنوا لا ترفعوا اصواتكم فوق صوت النبى و لا تجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض.
اى مؤمنان، صداى خود را فراتر از صداى پيامبر(ص) نكنيد و براى او سخن بلند مگوييد مانند بلند سخن گفتن برخى از شما براى برخى ديگر.
بىتابى در رحلت پيامبر(ص)
اميرمؤمنان(ع) در رحلت پيامبر(ص) بر سر قبر آن حضرت(ع) گفت: فغان و بيتابى قبيح است مگر بر تو.
خشنود كردن دخت پيامبر(ص)
رضايت فاطمه زهرا(س) دخت گرامى پيامبر(ص) معيار رضايت الهى است. پيامبر(ص) در تكيه بر اين امر، رضايت فاطمه(ع) را رضايتخويش و رضايتخويش را رضايتخداوند معرفى مىنمود و ناخرسندى و خشم زهرا7 را ناخرسندى خود و خشم خود را غضب خداوند مىدانست.
يادكرد اجداد پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: اذا بلغ نسبى الى عدنان فامسكوا هر گاه نسب من به هنگام شمردن، به عدنان، [جد بيستم پيامبر(ص)] رسيد توقف كنيد. [و از آن پس را دنبال نكنيد.]
ماه ويژه پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: شعبان ماه من است، خداوند رحمت كند آنكه مرا در اين ماه (اطاعت پروردگار و روزه) كمك كند.
اميرمؤمنان(ع) فرمود: از زمانى كه نداى پيامبر(ص) را نسبتبه شعبان شنيدم روزه اين ماه را ترك نكردم و آن را تا آخر عمرم ترك نخواهم كرد ان شاء الله
زيارت پيامبر(ص)
زيارت قبر شريف پيامبر(ص) از پرفضيلتترين زيارتهاست. آن حضرت خود فرموده است: كسى كه بعد از رحلتم قبرم را زيارت كند مانند كسى است كه به ديدار من در زمان حياتم آمده است. و (در روايت ديگرى فرمود) من شفيع او در قيامتخواهم شد.
زيارت قبر پيامبر(ص) تا آنجا اهميت دارد كه مستحب است آن را بر حج استحبابى ترجيح دهيم. اين زيارت در مواردى استحباب بيشترى دارد. از جمله:
1- به هنگام حج زيارت قبر شريف پيامبر صلى الله عليه و آله براى كسانى كه به حج رفتهاند استحباب بسيار دارد به گونهاى كه اگر حجاج از انجام آن سر باز زنند بر حاكم اسلامى است آنان را به انجامش موظف دارد.
رضايت فاطمه زهرا(س) دخت گرامى پيامبر(ص) معياررضايت الهى است.
2- در روز ولادت رسول اكرم(ص) (هفدهم ربيعالاول) در اين روز چنانچه نتوان بر سر قبر آن حضرت حاضر شد مىتوان از دور حضرت را زيارت كرد.
3- در مبعث نبوى9 (بيست و هفتم رجب) زيارت پيامبر(ص) در اين روز مستحب است.
سلام كردن به پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: اگر نمىتوانيد به زيارت قبر من بياييد به سويم سلام بفرستيد كه آن نيز به من مىرسد. در روايت ديگرى از امام كاظم(ع) مىخوانيم: هنگامى كه به رواق پيامبر(ص) داخل يا از آن خارج مىشوى بر او سلام كن و همچنين از دور به او سلام كن. در روايتبراى كنار قبر پيامبر(ص) «سلام» با كيفيتخاصى وارد شده است.
در دو مورد سلام كردن به پيامبر(ص) جايگاه ويژهاى پيدا مىكند:
1- در نماز، مستحب است قبل از گفتن سلام واجب در نماز، السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته گفته شود.
2- در سجده سهو، براى سجده سهو اذكارى وارد شده كهگفتن يكى از آنها واجب است. از جمله آن اذكار اين است: بسم الله و بالله السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته.
زيارت نوادگان پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: من زار احدا من ذريتى زرته يوم القيامةكس كه فردى از ذريه مرا زيارت كند، زيارت كنم او را در روز قيامت
صلوات فرستادن
خداى متعال در قرآن كريم مىفرمايد: ان الله و ملائكته يصلون على النبى، يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليماخدا و فرشتگان بر پيامبر(ص) درود مىفرستند. اى كسانى كه ايمان آوردهايد، شما نيز بر او درود فرستيد و او را كاملا فرمان بريد.
در بيان فضيلت صلوات بر پيامبر(ص) و آل او روايات فراوانى وارد شده است كه به دو روايت اشاره مىكنيم:
1- امام رضا(ع) فرمود: من لم يقدر عن ما يكفر به ذنوبه فليكثر من الصلاة على محمد و آلهكسى كه نمىتواند گناهان خويش را با توبه و انابه و تحمل رنج عبادت محو كند بايد بسيار بر محمد و آل او صلوات بفرستد.
2- ما فى الميزان شئ اثقل من الصلاة على محمد و آل محمدچيزى به اندازه صلوات بر محمد و آل او در ترازوى اعمال سنگينى نمىكند.
صلوات در چهار مورد حكم ويژهاى پيدا مىكند:
الف. در تشهد نماز واجب است.
ب. هنگام ذكر نام پيامبر(ص).
در اين صورت هر چند واجب نيست ولى در مورد ترك آن دو حديث نبوى تكاندهنده وجود دارد:
1- البخيل حقا من ذكرت عنده فلم يصل علىحقيقتا بخيل كسى است كه مرا پيش او ياد كنند و بر من صلوات نفرستد.
كسى كه نمىتواند گناهان خويش را با توبه و انابهو تحمل رنج عبادت محو كند بايد بسيار بر محمدو آل او صلوات بفرستد.
2- كسى كه به هنگام ياد شدن از من صلوات را فراموش كند خداوند او را در پيدا كردن راه بهشت دچار اشتباه مىكند.
ج. در روز مبعثيكى از آداب ويژه، بسيار صلوات فرستادن است.
د. در دو خطبه نماز جمعه
در هر دو خطبه بايد بر محمد و آل او عليهم السلام درود فرستاد.
ه. در سجده سهو
براى اين سجده چند ذكر وارد شده كه انجام يكى از آنها واجب است. بيشتر اين ذكرها شامل صلوات است مانند: «بسم الله و بالله و صلى الله على محمد و آل محمد» و «بسم الله و بالله اللهم صل على محمد و آل محمد»
محترم شمردن خون، مال و آبروى گواهىدهنده به رسالت
كسى كه بعد از شهادت به يگانگى خداوند سبحان، به رسالت پيامبر(ص) گواهى دهد خون، مال و آبروى او محترم مىگردد و احكام ازدواج و … در حق او جارى مىشود.
در حديث آمده: به حقنت الدماء و عليه جرت المناكح و المواريثبا گفتن شهادتين خونها محترم شمرده مىشود و بر پايه آن احكام ازدواج و ارث جارى مىگردد.
كشتن دشنام دهنده پيامبر
همه فقيهان اسلام بر اين عقيدهاند كه بايد دشنامدهنده پيامبر(ص) را كشت.
تعمير قبر پيامبر(ص)
علامه مجلسى(ره) در اين باره در كتاب شريف بحارالانوار رواياتى را برشمرده كه گوياى استحباب تعمير قبر پيامبر(ص) و قبور امامان(ع) است.
نامگذارى به اسم پيامبر(ص)
آن حضرت خود فرموده است: بورك لبيت فيه محمد و مجلس فيه محمد و رفقة فيه محمدخانه يا مجلس و گروهى كه در آن محمدنام وجود دارد مبارك است.
ابى رافع مىگويد: از پيامبر شنيدم اگر نام فرزند را محمد نهاديد با او بدرفتارى ننماييد، اذيتش نكنيد و او را نزنيد.
امام صادق(ع) به كسى كه نام فرزندش را محمد نهاده بود فرمود: او را فحش نده، نزن و به او بدى نكن.
دوست داشتن عترت پيامبر(ص)
قرآن مىفرمايد: قل لا اسالكم عليه اجرا الا المودة فى القربىاى پيامبر، بگو از شما پاداشى جز دوستى خويشاوندانم نمىخواهم پيامبر(ص) فرمود: الزموا مودتنا اهل البيت7 فانه من لقى الله و هو يودنا دخل الجنة بشفاعتنا و الذى نفسى بيده لا ينفع عبدا عمله الا بمعرفة حقناهمواره به اهل بيت محبت ورزيد. چه آنكه اگر كسى خداوند را ملاقات كند در حالى كه ما را دوست مىدارد با شفاعت ما به بهشت رود. سوگند به كسى كه جانم در دست اوست هيچ بندهاى از عمل خويش سود نمىبرد مگر با شناختن حق ما.
نيازردن نوادگان پيامبر(ص)
پيامبر(ص) فرمود: به خدا سوگند نسبتبه كسى كه ذريهام را بيازارد شفاعت نمىكنم.
نظر انداختن به فرزندان و نوادگان پيامبر(ص)النظر الى ذرية النبى(ص) عبادةنظر انداختن به ذريه پيامبر(ص) عبادت است.
والامقامترين فرزندان و نوادگان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) هستند كه وظايف امت نسبتبه آنها آشكار است. بعد از ايشان بايد به سادات بزرگوار احترام گذاشت و روايت فوق اينان را نيز شامل است. در روايتى مىخوانيم:
النظر الى جميع ذرية النبى عبادة ما لم يفارقوا منهاجه و لم يتلوثوا بالمعاصىنظر افكندن به تمام ذريه پيامبر(ص) عبادت است تا آن زمان كه از راه آن حضرت(ص) جدا نشده و به معاصى آلوده نشوند.
قرائت سوره محمد
پيامبر(ص) فرمود: كسى كه سوره محمد(ص) را قرائت كند خداى سبحان او را از نهرهاى بهشتسيراب خواهد كرد.
امام صادق(ع) فرمود: كسى كه سوره محمد(ص) را قرائت كند هيچگاه در دين او شك درنيايد و همواره از شرك و كفر محفوظ ماند تا اينكه مرگش فرا رسد. و زمانى كه مرد خداوند هزار فرشته در قبر او مىگمارد كه درود فرستند و ثواب درودشان براى او باشد و وى را تشييع كنند تا در ايستگاه ايمنى و رحمت، نزد خدا نگاهش دارند. سپس او در امان خداوند سبحان و پناه محمد(ص) قرار مىگيرد.
نماز پيامبر(ص)
كسى از امام رضا(ع) در باره نماز جعفر طيار پرسيد حضرت فرمود چرا غافلى از نماز حضرت رسول(ص)! بعد فرمود: دو ركعت نماز بجاى مىآورى و در هر ركعتى يك بار سوره حمد و پانزده بار سوره انا انزلناه مىخوانى و در ركوع و بعد از سر برداشتن از آن، و در هر دو سجده و بعد از سر برداشتن از هر كدام پانزده بار سوره انا انزلناه را قرائت مىكنى. از نماز كه فارغ شدى ميان تو و خداوند گناهى نمىماند مگر اينكه آمرزيده و حاجتتبرآورده مىشود.
نماز در روضه شريف
مستحب است ميان منبر و قبر پيامبر(ص) نماز گذارده شود.
نماز مبعث
دو نوع نماز براى اين روز وارد شده است:
الف: دوازده ركعت نماز دو ركعتى كه در هر ركعتحمد و يك سوره آسان قرائت مىگردد. ميان هر دو ركعت نماز دعاى خاصى دارد كه ابتداى آن اين است: الحمدلله الذى لم يتخذ ولدا …
ب: دوازده ركعت نماز كه در هر ركعتحمد و سوره قرائت مىگردد و بعد از هر دو ركعتبه صورت زير عمل مىكند:
1- سوره حمد و سوره توحيد و سوره قل اعوذ و برب الفلق و سوره قبل اعوذ برب الناس (چهار بار)
2- لا اله الا الله و الله اكبر و سبحان الله و الحمدلله و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم (چهار بار)
3- الله الله ربى لا اشرك به شيئا (چهار بار)
4- لا اشرك بربى احدا (چهار بار)
نماز روز ميلاد
يكى از آداب روز ميلاد پيامبر(ص) (هفدهم ربيعالاول) خواندن نمازى است كه دو ركعت دارد و در هر ركعتبعد از حمد ده بار سوره انا انزلناه و ده بار سوره توحيد خوانده مىشود.
وداع با قبر پيامبر(ص)
مستحب است كسى كه مىخواهد از مدينه بيرون رود با قبر نبى9 وداع كند و مستحب است در وداع چنين بگويد:
صلى الله عليك السلام عليك لا جعله الله آخر تسليمى عليك: خداوند بر تو درود فرستد. سلام بر تو! اميدواريم خداوند اين سلام را آخرين عرض ارادت ما بر تو قرار ندهد. (وداع با پيامبر(ص) كيفيتخاصى دارد.)