امام على سلام الله علیه :
و بِمَهديِّنا تُقطَعُ الحُجَجُ فَهُوَ خاتِمُ الأئمَّةِ و مُنقِذُ الاُمَّةِ و مُنتَهَى النُّورِ و غامِضُ السِّرِّ؛
با مهدى ما حجّتها گسسته مىشود. او پايان بخش سلسله امامان، نجات بخش امّت و اوج نور و راز نهان است
اهل بيت در قرآن و حديث: ح319
پيامبر اكرم صلی الله علیه وآله
هر كه شب نيمه شعبان را به عبادت به سرآورد، دلش نميرد در روزى كه دلها بميرند
خیلی از متدینین و مومنین در دوران نوجوانی به اوج باورهای مذهبی می رسند و رابطه ی بسیار زیبایی با خالق خود پیدا می کنند. در فضای معنوی مناجات با خدا و عشقبازی با اهل بیت غرق می شوند.حساب ایام الله را دارند و از اعمال شب جمعه بگیر تا اعتکاف و… همه را مو به مو رعایت می کنند شب قدر که از خود بیخودند .نه تحت فشار غریزه دست از پا خطا می کنند و نه کسی امیدی به خطا کردنشان پیدا می کند .تا اینکه زمان ازدواج و عاشقی فرا می رسد .ازدواجی که قرار است ضامن نصف دین باشد و مستوجب هزاران پاداش الهی ،در تقدیرشان رقم می خورد و عشقی پدید می آورد که با وجود همه ی الطافش احیانا کمی از دقتها و مراقبتها می کاهد و مومن روشن دل را از آنهمه مو شکافی های عارفانه در فضای مذهبی غافل می سازد .
عشقی از راه می رسد که هر چند پاک است و الهی ،با هیجانهای روحی و انقلابهای عاطفی اش حواس عاشق را از نماز اول وقت پرت می کند و جای نماز شب را تنگ می کند. اشکال کار اینجاست که این عشق حلال به همان اندازه که موجب ارتقاء درجات معنوی بنده نزد خدای تعالی می شود ،موجب حرص و طمع شیطان نیز می گردد.شیطانی که تا یک سال قبل هیچ توفیقی برای راه پیدا کردن در اندیشه و قلب جوان مومن پیدا نمی کرد اکنون یک فرصت طلایی برای نفوذ پیدا کرده است .فرصتی که شاید در هیچ برهه ی زمانی دیگری در زندگی مومنین حاصل نشود .
بنا بر روایات، دینداری در جوانی با ارزشتر از هر دوره ی دیگری از زندگی است و این دوران ابتدایی ازدواج نیز گل ایام جوانی است . اگر مومن بتواند در این مقطع از زندگی، خود را حفظ کند و تسلیم شیطان نشود ،علاوه بر آنکه پاسخی محکم برای این سوال نکیر و منکر که می گویند جوانی ات را در چه راهی خرج کردی ،پیدا می کند،نزد خدای خود نیز بسیار عزیز می شود. نشانه های نفوذ شیطان در این دوران نشانه های نفوذ شیطان چیزی جز گناه نیست .
گناه به هر دلیلی که باشد و هر نتیجه ای که در بر داشته باشد ،نشانه ی موفقیت شیطان است .وقتی تازه دامادی که تا دیروز نسبت به بد حجابی خواهرش حساسیت نشان می داد ، امروز حاضر می شود با همسر آرایش کرده اش در خیابان قدم بزند ، ضعف خود در برابر شیطان را که شاید از قدیم در وجود او بوده اما مجال خودنمایی پیدا نمی کرده است، را نشان می دهد. تازه عروسی که تا دیروز تار مویش را نامحرم نمی دید و جز کرم ضد آفتاب آن هم بدون مواد روشن کننده ،چیزی در محضر نامحرم استفاده نمی کرد اما اکنون به بهانه ی شوهر داری در محضر برادر شوهر هم آرایش قابل توجهی دارد ،در دام شیطان افتاده و او را به خود مسلط نموده است . آیا شکرگزاری در برابر نعمت عشق و ازدواج و خانواده دار شدن و… نباید موجب رعایت بیشتر حرام و حلال الهی و تقویت ایمانمان شود؟
کمترین مرحله شکر این است که با آن نعمتی که خداوند به ما بخشیده،گناه نکنیم .پیشگیری کنیدبرای جلوگیری از آفت غفلت در ابتدای ازدواج به دو نکته توجه داشته باشید یکی اینکه تحت تاثیر رودربایستی تسلیم گناه نشوید . دوم اینکه به خاطر علاقه و محبتتان به همسرتان از او تاثیر منفی نگیرید. رودر بایستی با همسر عامل اصلی گناه می شود.بسیاری از اوقات رودربایستی با همسر یا خانواده او که در بدو ازدواج زیاد است ،باعث گناه یا ترک عادات خوبی همچون نماز اول وقت می شود. اگر همسر و یا خانواده ی همسرتان طوری رفتار می کنند که از خواندن نماز اول وقت در حضورشان خجالت می کشید و یا مثل عادت سابقتان که در مسجد نماز می خواندید ،اکنون از رفتن به مسجد شرم می کنید ،اشتباه مسلم از سوی ایشان است .اصلا توصیه نمی کنیم که سخنرانی کنید و حدیث بگویید و بحث کنید .این گونه امر به معروف و نهی از منکر درجات و مراتبی دارد و از هر کسی ساخته نیست . بسیاری از اوقات استفاده نادرست از این روشها موجب نتیجه ی عکس می شود و خود فرد عامل را نیز پشیمان می سازد .اما توصیه می کنیم بدون آنکه به کسی بی احترامی کنید با حفظ ادب و مهربانی و به دور از ریا و خود نمایی ،بر عادت خوب خودتان پا فشاری کنید .آنها هم به زودی عادت خواهند کرد و قطعا بر احترامشان به شما افزوده می شود هر چند ابتدائا عکس این مطلب را جلوه دهند.
این همان امر به معروف و نهی از منکری است که وظیفه شماست .خشک نباشید بلکه انعطاف پذیری را در خودتان تقویت کنید. اگر شوخی کردند ،آن را تمسخر فرض نکنید.مومن سوءظن نمی کند و لبریز از تواضع است .اتفاقا بد نیست که خودتان هم شوخی کنید و به شوخی های آنها هم لبخند بزنید اما به دینداری خودتان هم کما فی السابق ادامه دهید .
توجه داشته باشید به هیچ وجه با شعار دادن ،خودتان را تابلو نکنید و برای مچ گیری کردن از خودتان تحریکشان نکنید که تا یک اشتباه کوچک مرتکب شدید برایتان دست بگیرند و علم کنند.تاثیر پذیری منفی از همسر همیشه هم دلیل همه ی تغییرات منفی و عقب نشینی های دینی ،رودربایستی و ترس از ضایع شدن نیست ،بلکه بسیاری از اوقات هم نتیجه تاثیر پذیری در فضای عاطفی است .
وقتی به کسی علاقمندیم ،طرز فکر ،سلیقه و انتخابهای او را هم می پسندیم و کم کم مانند او می شویم.به همین دلیل بهترین اقدام در جهت حفظ دینداری ،انتخاب همسر متدین است و سپس به یاد خدا بودن .با کمی تفکر می توانیم یاد خدا،یاد مرگ ،یاد روز قیامت و زندگی جاوید در دنیای ابدی را در دلمان زنده کنیم .این تفکر ها مقاومت ما را در برابر وساوس عاطفی بیشتر می کند.
وقتی مقاومت نشان دادیم آنکه تاثیر می پذیرد طرف مقابل است .پس با کمی مقاومت در برابر شیطان ،رضایت خداوند و بهشت جاوید را به خود و همسرتان هدیه کنید
با مطالعه روایت های مربوط به شب نیمه شعبان، انسان یقین می کند که این زمان محدودِ نهفته در طول سال از اهمیت و ویژگی کم نظیری برخوردار است برای همین جا دارد که ما نیز به شکل ویژه برای آن برنامه ریزی کنیم تا بتوانیم بیشترین بهره را از آن ببریم.
شب نیمه شعبان، شبی که خدا آن را برگزیده است
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
خداوند در میان همه آفریدههایش برگزیدههایى دارد. او از میان سرزمینها برگزیدههایى دارد و از میان شبها برگزیدههایى و از میان روزها برگزیدهایى دارد و از میان ماهها برگزیدههایى دارد …
و اما برگزیده هاى خدا از میان سرزمین ها، مکه و مدینه و بیتالمقدس هستند؛ برگزیده هاى او از میان شبها، شبهاى جمعه، شب نیمه شعبان، شب قدر، شب دو عید فطر و قربان هستند؛ برگزیدههاى او از میان روزها روزهاى جمعه و عیدها هستند؛ برگزیده هاى او از میان ماه ها رجب، شعبان و ماه رمضان هستند.[1]
عنایتهای الهی در شب و روز نیمه شعبان
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
«أربَعٌ لَیالیهِنَّ کأَیّامِهِنَّ و أیّامُهُنَّ کلَیالِیهِنَّ، یُبِرُّ اللّهُ فیهِنَّ القَسَمَ و یُعتِقُ فیهِنَّ النَّسَمَ و یُعطی فیهِنَّ الجَزیلَ:»
چهار شب است که شبهایش همانند روزهایش و روزهایش همانند شبهایش است؛ [یعنى] خداوند در آنها، خواستهها را برمىآورد، افراد را آزاد مىکند، و پاداش فراوان مىدهد:
«لَیلَةُ القَدرِ وصَباحُها، ولَیلَةُ عَرَفَةَ وصَباحُها، ولَیلَةُ النِّصفِ مِن شَعبانَ وصَباحُها، ولَیلَةُ الجُمُعَةِ وصَباحُها»
شب قدر و روز آن، شب عرفه و روز آن، شب نیمه شعبان و روز آن، و شب جمعه و روز آن[2]
هر گاه شب نیمه شعبان رسید، آن شب را به عبادت بگذارنید و روزش را روزه بگیرید؛ زیرا خداوند متعال مىفرماید: «آیا آمرزشخواهى هست تا او را بیامرزم؟ آیا روزى خواهى هست تا او را روزى دهم؟ آیا درخواست کنندهاى هست تا به او عطا کنم؟ آیا چنین، آیا چنان؟»، تا آن گاه که سپیده بزند
امام رضا علیه السلام فرمود:
«کانَ أمیرُ المُۆمِنینَ علیهالسلام لا یَنامُ ثَلاثَ لَیالٍ: لَیلَةَ ثَلاثٍ و عِشرینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ و لَیلَةَ الفِطرِ و لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ و فیها تُقسَمُ الأَرزاقُ وَ الآجالُ و ما یَکونُ فِی السَّنَة»
امیر مۆمنان علیهالسلام سه شب را نمىخوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان. در این شبها، روزى ها و اجل ها و آنچه در طول سال خواهد شد، تقسیم مىشوند.[3]
توضیخ: با استفاده از آیات[4] و روایات[5] روشن می شود که شب نیمه شعبان با اینکه در مقام ارزش و اهمیت همتای شب قدر است؛ اما شب قدر و شب نزول قرآن نیست و آن شب فقط در ماه رمضان است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
«إنَّ اللّهَ لَیَطَّلِعُ فی لَیلَةِ النِّصفِ مِن شَعبانَ، فَیَغفِرُ لِجَمیعِ خَلقِهِ إلّا لِمُشرِک أو مُشاحِنٍ»
خداوند در شب نیمه شعبان، اعمال بندگانش را ملاحظه مىکند و همه خلقش را مىآمرزد، جز شخص مشرک یا کینهتوز.[6]
توضیح: بر اساس آیات[7] این دو گروه نیز اگر به واقع توبه کنند مشمول رحمت و بخشش الهی خواهند شد.
کانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله یَدعو وهُوَ ساجِدٌ لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ، یَقولُ: «أعوذُ بِعَفوِک مِن عِقابِک، وأعوذُ بِرِضاک مِن سَخَطِک، وأعوذُ بِک مِنک، جَلَّ وَجهُک»
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در شب نیمه شعبان، در سجده دعا مىکرد و مىگفت: «از کیفرِ تو، به عفو تو پناه مىبرم و از ناخشنودىات به خشنودىات پناه مىبرم و از تو، به خودت پناه مىبرم، اى ذاتت پُرشکوه!»[8]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
«خَمسُ لَیالٍ لا تُرَدُّ فیهِنَّ الدَّعوَةُ: أوَّلُ لَیلَةٍ مِن رَجَبٍ و لَیلَةُ النِّصفِ مِن شَعبانَ و لَیلَةُ الجُمُعَةِ و لَیلَةُ الفِطرِ و لَیلَةُ النَّحر»
پنج شب است که دعا در آنها رد نمىشود: نخستین شب از ماه رجب، شب نیمه شعبان، شب جمعه، شب عید فطر و شب عید قربان.[9]
عنایتهای ویژه
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
«إذا کانَ لَیلَةُ النِّصفِ مِن شَعبانَ فَقوموا لَیلَتَها، و صوموا یَومَها، فَإِنَّ اللّهَ تَعالى یَقولُ: ألا مِن مُستَغفِرٍ فَأَغفِرَ لَهُ؟ ألا مِن مُستَرزِقٍ فَأَرزُقَهُ؛ ألا مِن سائِلٍ فَاعطِیَهُ؟ ألا کذا؟ حَتّى یَطلُعَ الفَجرُ»
هر گاه شب نیمه شعبان رسید، آن شب را به عبادت بگذارنید و روزش را روزه بگیرید؛ زیرا خداوند متعال مىفرماید: «آیا آمرزشخواهى هست تا او را بیامرزم؟ آیا روزى خواهى هست تا او را روزى دهم؟ آیا درخواست کنندهاى هست تا به او عطا کنم؟ آیا چنین، آیا چنان؟»، تا آن گاه که سپیده بزند.[10]
زید فرزند امام سجاد علیه السلام نقل می کند:
«کانَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ علیه السلام یَجمَعُنا جَمیعا لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ، ثُمَّ یُجَزِّئُ اللَّیلَ أجزاءً ثَلاثَةً، فَیُصَلّی بِنا جُزءا، ثُمَّ یَدعو ونُۆَمِّنُ عَلى دُعائِهِ، ثُمَّ یَستَغفِرُ اللّهَ ونَستَغفِرُهُ ونَسأَلُهُ الجَنَّةَ حَتّى یَنفَجِرَ الصُّبح»
برگزیده هاى خدا از میان سرزمین ها، مکه و مدینه و بیتالمقدس هستند؛ برگزیده هاى او از میان شبها، شبهاى جمعه، شب نیمه شعبان، شب قدر، شب دو عید فطر و قربان هستند؛ برگزیدههاى او از میان روزها روزهاى جمعه و عیدها هستند؛ برگزیده هاى او از میان ماه ها رجب، شعبان و ماه رمضان هستند
امام زین العابدین علیه السلام در شب نیمه شعبان، همه ما را جمع مىکرد. آن گاه، شب را به سه بخش تقسیم مىکرد: در یک بخش، با ما نماز مىخواند، آن گاه، دعا مىکرد و ما «آمین» مىگفتیم. سپس از خدا آمرزش مىطلبید و ما هم آمرزش مىطلبیدیم و بهشت را از او درخواست مىکردیم، تا آن گاه که سپیده صبح مىدمید[11]
أحمد بن محمّد بن أبی نصر بَزَنطی نقل می کند: از امام رضا علیه السلام پرسیدم: در چه ماهى حسین علیه السلام را زیارت کنیم؟ فرمود:
«فِی النِّصفِ مِن رَجَبٍ وَالنِّصفِ مِن شَعبانَ» ؛ «در نیمه رجب و نیمه شعبان»[12]
همو در روایتی دیگر نقل می کند: از امام رضا علیه السلام در باره فضیلت زیارت نیمه رجب و شعبان پرسیدم. امام علیه السلام آن قدر برای آن، پاداش و اجر شمرد که حدّ و مرز ندارد[13]
در روایتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم که فرمود: هنگامى که اوّل شعبان مىشود، منادىاى از زیر عرش، فریاد بر مىآورد:
« یا وَفدَ الحُسَینِ، لا تَخلوا لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ مِن زِیارَةِ الحُسَینِ علیه السلام، فَلَو تَعلَمونَ ما فیها لَطالَت عَلَیکمُ السَّنَةُ حَتّى یَجیءَ النِّصف»
اى میهمانان حسین! شب نیمه شعبان، از زیارت حسین علیه السلام جا نمانید که اگر مىدانستید چه در آن است، سال بر شما طولانى مىنمود [و دیر مىگذشت] تا این که نیمه شعبان بیاید.[14]
امید است پیروان قرآن و اهل بیت علیهم السلام با انجام عبادت های توصیه شده، از این روز و شب آن بهره کافی برده و از آن توشه ای ارزشمند برای زندگی دنیا و آخرت خود برگیرند. حسن کار به این است که در این ضیافت الهی، دیگر مومنین را از یاد نبرده و در خلوت عابدانه خود آنها را به دعایی بهره مند سازند.
پی نوشت ها :
1. بحار الأنوار: 91/ 126
2. کنز العمّال: 12/ 322
3.مصباح المتهجّد: 853
4. إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (1/قدر) و شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ … (185/بقره)
5. عیونأخبارالرضا علیه السلام ج 1 ص29: علی بن حسن فضال می گوید پدرم گفت که در مورد نیمه شعبان از امام رضا علیه السلام سوال کردم … عرض کردم مردم می گویند که امشب شب صکاک (صدور برات و مقدرات) است فرمود شب صکاک، شب قدر در ماه رمضان است.
6. المعجم الکبیر: 20/ 109
7. إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً (53/زمر) 8. تاریخ دمشق: ج 36 ص 195
9. همان: ج 10 ص 408 10. الإقبال: ج 3 ص 323
11. مصباح المتهجّد: ص 853 12. کامل الزیارات: ص 339
13. مستدرک الوسائل: ج 10 ص 287
14. الإقبال: ج 3 ص 339
جواب سلام را با علیک بده ،
جواب کینه را با گذشت،
جواب بی مهری را با محبت،
جواب ترس را با جرأت،
جواب دروغ را با راستی،
جواب دشمنی را با دوستی،
جواب زشتی را به زیبایی،
جواب توهم را به روشنی،
جواب خشم را به صبوری،
جواب سرد را به گرمی،
جواب نامردی را با مردانگی،
جواب همدلی را با رازداری،
جواب پشتکار را با تشویق،
جواب اعتماد را بی ریا،
جواب بی تفاوت را با التفات،
جواب یکرنگی را با اطمینان،
جواب مسئولیت را با وجدان،
جواب حسادت را با اغماض،
جواب خواهش را بی غرور،
جواب دورنگی را با خلوص،
جواب بی ادب را با سکوت،
جواب نگاه مهربان را با لبخند،
جواب لبخند را با خنده،
جواب دلمرده را با امید،
جواب منتظر را با نوید،
جواب گناه را با بخشش،
هیچ وقت هیچ چیز و هیچ کس را بی جواب نگذار